Uitspraken

De kantonrechter oordeelt als volgt.

De Gemeente Hilversum is tijdig in verzet gekomen van het vonnis van de kantonrechter te Almere van 9 juli 2014, zodat De Gemeente Hilversum in haar vordering kan worden ontvangen.

De kantonrechter staat voor de vraag of De Gemeente Hilversum na beëindiging van de huurovereenkomst met [gedaagde] ongerechtvaardigd is verrijkt door de door [gedaagde] na de brand in het gehuurde gepleegde en achtergebleven investeringen.

Nadrukkelijk wordt in de memorie van toelichting bij art. 7:216 BW gesteld dat de verwijzing naar de regels van de ongerechtvaardigde verrijking niet wil zeggen dat er steeds wanneer de veranderingen en toevoegingen niet worden weggenomen, sprake is van ongerechtvaardigde verrijking. Van wezenlijk belang is de in art. 6:212 BW opgenomen maatstaf ‘voor zover dit redelijk is’. Voor een geslaagde vordering tot schadevergoeding uit ongerechtvaardigde verrijking is in ieder geval nodig:

a. dat sprake is van door de huurder aangebrachte geoorloofde veranderingen en toevoegingen (art. 7:216 lid 3 BW jo. art. 7:215),

b. die bij het einde van de huurovereenkomst niet ongedaan worden gemaakt (art. 7:216 lid 3 BW),

c. dat de huurder kosten heeft moeten maken die hij noch heeft kunnen terugverdienen (bijvoorbeeld door afschrijving), noch ook vergoed heeft gekregen als gevolg van overname door de nieuwe huurder (er moet schade zijn aan de zijde van de huurder),

d. dat het resultaat redelijkerwijs voor de verhuurder een voordeel oplevert waarvan hij daadwerkelijk profijt heeft, bijvoorbeeld de mogelijkheid tot het bedingen van een hogere huur van de nieuwe huurder of kostenbesparing op onderhoud (er moet sprake zijn van verrijking aan de zijde van de verhuurder),

e. dat het voordeel aan de zijde van de verhuurder ‘ongerechtvaardigd’ is.

De kantonrechter stelt vast dat niet in geschil is dat [gedaagde] een bedrag van € 69.291,06 heeft geïnvesteerd in het gehuurde. [gedaagde] heeft van zijn verzekeraar een bedrag van € 34.490,87 vergoed gekregen, zodat [gedaagde] uit eigen middelen nog een bedrag van € 34.800,19 heeft geïnvesteerd. [gedaagde] heeft met De Gemeente Hilversum overleg gevoerd over de wijze waarop de brandschade moet worden hersteld. Dit vloeit onder meer voort uit het feit dat een deel van het verzekeringsgeld aan De Gemeente Hilversum dan wel de aannemer is gecedeerd. De kantonrechter gaat er dan ook vanuit dat [gedaagde] met toestemming van de verhuurder veranderingen in het gehuurde heeft aangebracht. Of dit ook geldt voor alle werkzaamheden uitgevoerd ten behoeve van of door [gedaagde] blijft in deze procedure onduidelijk en kan door de kantonrechter onvoldoende worden vastgesteld nu partijen zich daarover onvoldoende hebben uitgelaten.

De kantonrechter stelt vast dat [gedaagde] de kosten van deze veranderingen niet (volledig) heeft kunnen terugverdienen, waardoor dus sprake is van een ‘verarming’ aan zijn zijde. Die verarming is naar het oordeel van de kantonrechter overigens niet gelijk aan het door [gedaagde] gevorderde bedrag. De kantonrechter is met De Gemeente Hilversum van oordeel dat het door de verzekering uitgekeerde geld aan [gedaagde] bestemd was als vergoeding van de door de brand veroorzaakte schade met de bedoeling dat bedrag ook daadwerkelijk in het pand te investeren om zo in een situatie te komen te verkeren als voor de brand. Dit betekent dat het bedrag van het uitgekeerde verzekeringsgeld in ieder geval niet kan worden meegenomen ter bepaling van de mate waarin sprake is van verarming aan de zijde van [gedaagde]. Daar doet niet aan af dat [gedaagde] het verzekeringsgeld ook niet had hoeven investeren in het gehuurde. De overige achtergebleven investeringen die uit eigen middelen zijn voldaan vormen naar het oordeel van de kantonrechter voor een groot deel wel een verarming van [gedaagde], hoewel partijen over de hoogte daarvan van mening verschillen. Als een huurder zijn verarming ten gevolge van de gedane investeringen had kunnen voorkomen dan geldt geen vergoedingsplicht. In dit licht is het debat tussen partijen over de woonbestemming van het gehuurde van belang. De kantonrechter is van oordeel dat [gedaagde] zich ten onrechte op het standpunt stelt dat hij indien hij ook maar enigszins kon vermoeden dat De Gemeente Hilversum zou aansturen op een beëindiging van de huurovereenkomst en ontruiming hij bedoelde investeringen niet had gedaan. [gedaagde] wist dat hij het atelier niet als woonruimte mocht gebruiken. Daarover is hij reeds in 1997 door De Gemeente Hilversum aangeschreven. [gedaagde] heeft zich als gevolg van de toen gemaakte afspraken laten uitschrijven. Feitelijk is [gedaagde] het atelier steeds als woonruimte blijven gebruiken, hetgeen blijkt uit de overgelegde aantekeningen van de griffier bij de comparitie van partijen van 19 april 2012 in de ontbindingsprocedure. Nadat brand was ontstaan in het gehuurde heeft De Gemeente Hilversum bij brief van 1 juli 2011 nog eens uitdrukkelijk gewezen op de bestemmingsbepaling in de huurovereenkomst onder de mededeling dat bij gebruik als woonruimte de gemeente zich zou beraden over een mogelijke ontbinding. Bij brief van 22 juli 2011 aan de gemachtigde van [gedaagde] is expliciet ontbinding van de huurovereenkomst in het vooruitzicht gesteld indien het atelier tevens als woonruimte zou worden gebruikt. [gedaagde] wist derhalve dat de gemeente Hilversum niet instemde met bewoning van het gehuurde. Bij voormelde brief van 1 juli 2011 is [gedaagde] nota bene in de gelegenheid gesteld om binnen drie maanden na dagtekening de woonsituatie te beëindigen. Door dat niet te doen heeft [gedaagde] de ontbinding, welke bij vonnis van de kantonrechter te Almere van 31 oktober 2012 is uitgesproken, over zich zelf afgeroepen. Het komt voor rekening en risico van [gedaagde] dat hij na de brand naast de verzekeringspenningen meer heeft besteed aan het gehuurde, waaronder de aanleg van een badkamer en keuken. De kantonrechter is dan ook van oordeel dat, wat er ook zij van de hoogte van de verarming van [gedaagde], die verarming op grond van het bovenstaande redelijkerwijze niet kan worden toegerekend aan de Gemeente Hilversum.

De kantonrechter stelt vast dat De Gemeente Hilversum na einde van de huurovereenkomst als gevolg van de aangebrachte veranderingen is verrijkt, doordat een deel van de gedane investeringen (bijvoorbeeld badkamer, keuken etc) door natrekking eigendom is geworden. Dit betekent overigens nog niet dat aangenomen moet worden dat De Gemeente Hilversum ongerechtvaardigd is verrijkt. Daarvoor is van belang dat De Gemeente Hilversum ook daadwerkelijk profijt heeft (gehad) c.q. zal hebben van de aangebrachte veranderingen. Daarvan is in het onderhavige geval naar het oordeel van de kantonrechter geen sprake. De Gemeente Hilversum heeft nadat de huurovereenkomst is beëindigd het gehuurde om haar moverende redenen gesloopt. Aldus heeft De Gemeente Hilversum geen hogere prijs bij verkoop kunnen realiseren noch bij een opvolgend huurder een hogere huur kunnen bedingen. De stelling van [gedaagde] dat van ongerechtvaardigde verrijking ook sprake kan zijn indien De Gemeente Hilversum profijt had kunnen hebben vindt geen bevestiging in de jurisprudentie. De bepalingen omtrent ongerechtvaardigde verrijking dienen restrictief te worden toegepast. De Gemeente Hilversum had bovendien niet de plicht het gehuurde weder te verhuren of te verkopen om zo een mogelijk profijt te realiseren. Het stond De Gemeente Hilversum vrij een andere bestemming te geven aan het gehuurde en over te gaan tot sloop. Aldus is van een verrijking die tevens ongerechtvaardigd zou zijn geen sprake.

De kantonrechter is verder van oordeel dat het handelen van De Gemeente Hilversum ook niet als onrechtmatig kan worden gekwalificeerd. Zoals hierboven reeds overwogen is het [gedaagde] geweest die in strijd met de bestemming het gehuurde ondanks nadrukkelijke waarschuwingen van de kant van de gemeente is blijven gebruiken als woonruimte. Onjuist is de stelling van [gedaagde] dat hij mocht verwachten dat alleen aan de woonbestemming door de gemeente een einde zou worden gemaakt met instandlating van de huurovereenkomst ten aanzien van het atelier. Een en ander vindt zijn voldoende weerlegging in de correspondentie van 1 juli 2011 en 22 juli 2011 als hierboven aangehaald.

De kantonrechter is van oordeel dat het verstekvonnis niet in stand kan blijven. De vordering uit ongerechtvaardigde verrijking dient te worden afgewezen op grond van het feit dat de verarming van [gedaagde] voor zijn rekening en risico dient te blijven, terwijl ook niet is gebleken dat de gemeente Hilversum daadwerkelijk profijt heeft verkregen van de door [gedaagde] gedane investeringen. Het verstekvonnis zal worden vernietigd. [gedaagde] zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten in conventie worden veroordeeld.

De kantonrechter oordeelt als volgt.

De Gemeente Hilversum vordert betaling van de door haar gemaakte interne kosten en advocatenkosten. Zij stelt daartoe dat in het onderhavig geval sprake is van onrechtmatig procederen nu de vordering van [gedaagde] in conventie gebaseerd is op stellingen waarvan [gedaagde] op voorhand moest begrijpen dat deze geen kans van slagen hebben. De Gemeente Hilversum verwijst onder meer naar het vonnis van de kantonrechter te Almere waarin al in de kern zou zijn beslist op de vraag of het redelijk is dat [gedaagde] niet in de gelegenheid is gesteld om zijn investeringen terug te verdienen. De kantonrechter is van oordeel dat dat vonnis ziet op de beëindiging van de huurovereenkomst en niet ziet op een vordering tot (terug)betaling van gedane investeringen. Over de vraag of sprake kan zijn van ongerechtvaardigde verrijking dan wel onrechtmatige daad van de kant van de gemeente Hilversum heeft de kantonrechter zich in dat vonnis niet (expliciet) uitgelaten. Aldus kan niet worden aangenomen dat [gedaagde] door het entameren van onderhavige procedure een oordeel tracht te verkrijgen over een rechtsvraag die al zou zijn beslecht in een eerdere procedure.

Ten aanzien van het presenteren van een onverdedigbaar standpunt is het volgende van belang. Het dient zich als enigszins vanzelfsprekend aan dat partijen in de burgerrechtelijke procedure niet meteen ontoelaatbaar handelen als zij standpunten betrekken of verdedigen die als niet of nauwelijks verdedigbaar moeten worden beoordeeld. De dagelijkse ervaring in de procespraktijk laat zien dat dat in menig burgerrechtelijk geschil gebeurt: er worden standpunten betrokken die al op de voorhand als weinig plausibel voorkomen, en die tenslotte ook niet aanvaardbaar blijken te zijn. Een opstelling volgens het zojuist beschreven patroon, levert geen ontoelaatbaar handelen op. Over de merites van zijn zaak, en over de beste manier om die zaak in een procedure naar voren te brengen kan men nu eenmaal gemakkelijk verschillend denken. Al daarom moet aanvaard worden dat partijen en hun raadslieden in dit opzicht een ruime beoordelingsmarge (moeten) hebben. Ware dat anders dan zou, op principieel niveau, de verdediging van zaken in rechte te zeer worden belemmerd of bemoeilijkt. Partijen zijn wel gehouden de voor de van de rechter gevraagde beslissing van belang zijnde feiten volledig en naar waarheid aan te voeren (vastgelegd in art. 21 Rv.).

Weliswaar moet worden aangenomen dat [gedaagde] ten aanzien van het begrip “profijt” een onjuist in strijd met de geldende jurisprudentie standpunt heeft gehanteerd door te verdedigen dat van profijt ook sprake is indien uitgegaan wordt van “profijt kunnen hebben”, maar dat maakt de procedure nog niet onrechtmatig. De rechter wordt de vraag nog eens voorgelegd onder welke criteria sprake kan zijn van ongerechtvaardigde verrijking. Een dergelijk debat kan van belang zijn voor de rechtsvorming. Ook de stelling dat De Gemeente Hilversum is verrijkt, is in het licht van deze procedure niet onjuist. De kantonrechter heeft immers in conventie geoordeeld dat van een verrijking door natrekking sprake was, maar dat deze verrijking niet ongerechtvaardigd is nu de gemeente daarvan geen daadwerkelijk profijt heeft ondervonden. De kantonrechter is voorst van oordeel dat de standpunten van [gedaagde] ten aanzien van de bestemming van het atelier mede gebruikt als woonruimte moet worden bezien in de tussen partijen bestaande onderlinge rechtsverhouding. Dat die stellingen niet door de kantonrechter zijn aanvaard, maakt de procedure niet onrechtmatig.

De gemaakte advocatenkosten maken onderdeel uit van een proceskostenveroordeling. Onvoldoende is gesteld op grond waarvan alsdan de advocatenkosten toch zouden moeten worden vergoed.

De vordering zal dan ook worden afgewezen. De Gemeente Hilversum zal in de proceskosten in reconventie worden veroordeeld.