Uitspraken

Juridisch kader werven

Artikel 205 van het Wetboek van Strafrecht luidt – voor zover hier van belang –:

“Hij die zonder toestemming van de Koning, iemand voor vreemde krijgsdienst of gewapende strijd werft, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie.”

Sinds de Wet terroristische misdrijven29 is het werven voor de gewapende strijd aan dit wetsartikel toegevoegd en is het strafmaximum verhoogd van één jaar naar vier jaar gevangenisstraf.

Het bestanddeel ‘gewapende strijd’ is toegevoegd aan artikel 205 Sr, omdat door de wetgever betwijfeld werd of ook ‘jihad’ onder vreemde krijgsdienst kon worden begrepen. Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat de ‘jihad’ valt binnen het begrip ‘gewapende strijd’, omdat een jihad te omschrijven is als islamitische strijd die de vorm aanneemt van het ontplooien van geweldsactiviteiten tegen gepercipieerde vijanden van de islam ter verwezenlijking van een wereld die een zo zuiver mogelijke afspiegeling is van hetgeen men meent dat in de eerste bronnen van het islamitische geloof – de koran en de soenna – staat vermeld. De verwezenlijking van een wereld volgens een bepaald model door het ontplooien van geweldsactiviteiten kan niet anders dan (ook) met ingrijpend geweld worden gerealiseerd. Gewapend is de strijd als bedoeld in het voorgestelde artikel 205 Sr, wanneer de (uiteindelijk) beoogde toepassing van geweld vergelijkbaar is met het ingrijpend geweld dat wordt toegepast in een oorlogs- of guerillasituatie.30

De verhoging van de strafmaat hangt onder meer samen met een verscherpte afkeuring van het strafbaar gestelde gedrag, en daaraan gepaard het voornemen om te bevorderen dat het werven van personen voor de jihad in de toekomst adequaat aangepakt kan worden op grond van artikel 205 Sr. Daartoe wordt volgens de wetgever een bijzonder kwalijke en bedreigende vorm van rekrutering expliciet onder de reikwijdte van de strafbepaling gebracht; een vorm die gelet op de mogelijk desastreuze gevolgen van deze rekrutering voor de betrokkene en de mogelijke slachtoffers een strafmaximum van vier jaar kan rechtvaardigen.31

Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat met ‘werven’ in artikel 205 Sr bedoeld wordt het ‘bespelen’ en ‘beïnvloeden, het ideologisch rijp maken, bewegen of vergelijkbare handelingen’. Daarvan kan sprake zijn wanneer mensen vis-a-vis – te denken valt aan schoolpleinen, clubhuizen en uitgaansgelegenheden – worden benaderd teneinde hen te overreden deel te nemen aan een gewapende strijdgroep. Ook zal het bespelen van personen met behulp van communicatiemiddelen, zoals bijvoorbeeld een internetsite, werven in de zin van dit artikel kunnen opleveren.32

Voor het ontstaan van strafrechtelijke aansprakelijkheid ter zake van artikel 205 Sr volstaat het enkele werven van personen voor de gewapende strijd. Daarbij komt het dus aan op de gedraging van degene die werft, zonder dat op zichzelf van belang is hoe degene die wordt geworven, op dat moment tegenover die strijd staat, en of het werven resultaat heeft of niet.33 Het delict zal voltooid zijn wanneer een handeling die ertoe strekt om iemand tot aansluiting te bewegen, zich heeft geopenbaard. Het hoeft daarbij niet te gaan om een concreet verzoek tot het deelnemen aan de gewapende strijd.34

Heeft verdachte geworven voor de gewapende strijd?

Heeft verdachte vrouwen geworven voor de gewapende strijd?

Verdachte wordt verweten dat zij meerdere vrouwen heeft geworven voor de gewapende strijd.

Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen onder de vaststaande feiten, blijkt naar het oordeel van de rechtbank dat verdachte met ‘jihad’ wel degelijk doelde op de gewapende strijd. Verder volgt daaruit dat verdachte heeft getracht [persoon 3] en [persoon 4] te stimuleren om naar Syrië te gaan en aldaar te trouwen met een broeder, wat in het geval van [persoon 4] ook is gebeurd, en dat de broeders waar verdachte op doelde, deelnemen aan de gewapende strijd in Syrië.

De vraag die de rechtbank vervolgens dient te beantwoorden is of verdachte die vrouwen heeft geworven voor de gewapende strijd.

Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat met de toevoeging aan het wetsartikel van ‘gewapende strijd’ is beoogd om – naast het rekruteren voor krijgsdienst – ook rekruteringsactiviteiten strafbaar te stellen met het oog op hun rechtstreekse inzet (cursivering: rechtbank) ten behoeve van de islamitische of een anderszins gewapende en gewelddadige strijd zonder dat daarbij aantoonbaar sprake zal zijn van deelneming aan enige groep of samenwerkingsverband.35 De werving moet daadwerkelijke deelname aan de strijd beogen; enkel financiële ondersteuning valt daar niet onder36.

Uit het kennisdocument “Van opstand naar jihad” blijkt dat de inzet van vrouwen in de actieve strijd omstreden is. Hoewel onder enkele islamitische groepen de inzet van vrouwen lijkt te worden gedoogd, is de inzet van vrouwen op het slagveld door de belangrijkste jihadistische organisaties in Syrië, Jahbat-al-Nusra en ISIL, tot op heden niet vastgesteld. Er zijn (nog) geen aanwijzingen dat uit Europa of uit andere Westerse landen afkomstige echtgenotes van buitenlandse jihadstrijders actief zijn op het Syrische slagveld.37 Dit is ter terechtzitting bevestigd door deskundige prof. dr. E. Bakker.38

Uit de verklaringen van verdachte en bovengenoemde getuigen, alsmede de notitie die op verdachtes telefoon is aangetroffen, kan worden opgemaakt dat verdachte de mening is toegedaan – en verkondigde – dat vrouwen de mannelijke strijders in Syrië dienen te ondersteunen. Dit kan onder meer plaatsvinden door middel van het verstrekken van financiën of het zorgen voor de man.

Naar het oordeel van de rechtbank vallen niet alleen deelname aan de eigenlijke gevechtshandelingen maar ook het verlenen van concrete hand- en spandiensten, zoals bijvoorbeeld het fouilleren van personen, het controleren van voertuigen en het verlenen van hulp bij het plegen van een aanslag, onder het deelnemen aan de gewapende strijd. Het enkele moreel, ideologisch of financieel ondersteunen van de strijd of strijders, het trouwen met een strijder en/of het zorgen voor de bezittingen, het huishouden en de kinderen van een strijder vallen daar echter niet onder. Dergelijke ondersteunende activiteiten kunnen niet worden aangemerkt als rechtstreekse inzet ten behoeve van en daadwerkelijke deelname aan de gewapende strijd. Dat verdachte zelf meent dat het steunen van de strijders door de vrouwen ook onder jihad valt, doet daar niet aan af.

Het voorgaande betekent dat niet kan worden bewezen dat verdachte [persoon 3] en [persoon 4] heeft geworven voor de gewapende strijd. Verdachte dient dan ook van dit deel van de tenlastelegging te worden vrijgesproken.

Heeft verdachte mannen geworven voor de gewapende strijd?

Verdachte wordt voorts verweten dat zij de mannen [persoon 2] en[persoon 1] heeft geworven voor de gewapende strijd.

Op grond van de verklaringen van verdachte39, [persoon 1]40 en de moeder van [persoon 2]41, is aannemelijk dat beide mannen zelf het voornemen hadden om naar Syrië te reizen.

Niet op voorhand kan worden uitgesloten dat ook personen, die reeds in zekere mate het idee hadden opgevat om deel te gaan nemen aan de gewelddadige jihad, kunnen worden geworven in de zin van artikel 205 Sr. In die situatie kan immers ook sprake zijn van het trachten te overreden, dan wel beïnvloeden, ideologisch rijp maken om aan de gewapende strijd deel te gaan nemen. Vanzelfsprekend dient dit wel te blijken uit feitelijke handelingen.42

In 2011 is door de Hoge Raad bevestigd dat iemand die reeds voorafgaand aan de bewezenverklaarde wervingshandelingen in al dan niet sterke mate de gewapende strijd is toegedaan, kan worden geworven voor de gewapende strijd als bedoeld in artikel 205 Sr.43

De vraag die de rechtbank dient te beantwoorden is welke feitelijke handelingen verdachte heeft verricht en of zij met die handelingen de intentie had om [persoon 2] en [persoon 1] te overreden, dan wel te beïnvloeden, ideologisch rijp te maken om aan de gewapende strijd deel te gaan nemen.

Daarbij stelt de rechtbank voorop dat er geen algemene stelregel valt te geven en dat per concreet geval beoordeeld dient te worden of de feitelijke handelingen gericht zijn geweest op het werven. Naar het oordeel van de rechtbank is er voor werven meer nodig dan het enkele praten over het geloof, over het al dan niet gerechtvaardigd zijn van een gewapende strijd, dan wel het verheerlijken van een gewapende strijd of van het uitspreken van steun daarvoor. Er dient een zekere stimulering van een persoon tot deelname aan de gewapende strijd te zijn beoogd. In het algemeen zal het daarbij niet gaan om een eenmalige gedraging, doch betreft dit veeleer een proces.

[persoon 2]

Ten aanzien van [persoon 2] kan worden vastgesteld dat verdachte in de periode van 13 juni 2012 tot en met 30 maart 2013 474 keer telefonisch contact met hem had44 en op 8 februari 2013 voor de islamitische wet is getrouwd met hem45. Op 30 maart 2013 is hij van huis vertrokken; niet lang daarna heeft hij zijn ouders laten weten dat hij is afgereisd naar Syrië.46 Hij heeft daar de eerste weken een soort training gehad en zou loopkuilen graven en op wacht staan. Hij is ervan overtuigd dat het martelaarschap het beste is wat je kan overkomen. Een week na zijn vertrek zou verdachte hebben laten weten te willen scheiden van [persoon 2]. Zijn moeder denkt dat verdachte hem gestimuleerd heeft om te gaan, maar dat het zijn eigen beslissing is geweest.47 Verder is gebleken dat verdachte een notitie in haar telefoon had staan, gericht aan [persoon 2]. In dit bericht wordt [persoon 2] aangesproken met Mujaheed (strijder) en schrijft verdachte dat hij zijn doel heeft bereikt waar zij hem volledig in steunde. Ook vraagt zij Allah hem te laten sterven als Shaheed (martelaar).48

Verdachte heeft ter terechtzitting verklaard dat zij wel met [persoon 2] had gesproken over naar Syrië gaan, omdat hij had aangegeven graag te willen gaan om hulp te verlenen, maar dat zij niet wist dat hij het daadwerkelijk zou doen. Hij is zonder haar medeweten naar Syrië vertrokken. Zij steunde hem wel in zijn voornemen om te gaan.49

Uit het voorgaande blijkt dat verdachte [persoon 2] in ieder geval heeft gesteund in zijn voornemen om naar Syrië te gaan. Het enkele steunen is echter niet voldoende om te komen tot een bewezenverklaring van werven. Dat verdachte met [persoon 2] trouwde en daarvóór veelvuldig contact met hem had, levert op zichzelf geen handelingen op die aan te merken zijn als wervingshandelingen voor de gewapende strijd. Dat verdachte de gewapende strijd steunde staat vast, maar of en op welke wijze verdachte daarmee [persoon 2] zou hebben getracht te werven voor die strijd kan niet uit het dossier worden afgeleid.

Gelet hierop kunnen er geen feitelijke handelingen worden vastgesteld waaruit het trachten te overreden, dan wel beïnvloeden, ideologisch rijp maken, bewegen of vergelijkbare handelingen om aan de gewapende strijd deel te gaan nemen van [persoon 2], blijkt. Verdachte dient derhalve ook van dit deel van de tenlastelegging te worden vrijgesproken.

[persoon 1]

Ten aanzien van [persoon 1] kan worden vastgesteld dat hij rond maart 2013 contact met verdachte heeft gezocht via instagram en dat hij vrij snel met haar wilde trouwen, omdat het in de islam goed is om vroeg te trouwen.50 Verdachte is op 10 juli 2013 voor de islamitische wet met hem getrouwd.51 Verdachte heeft [persoon 1] op 1 juli 2013 een chatbericht gestuurd, onder meer inhoudende dat een ieder die niet vecht of goed zorgt voor de familie die een strijder heeft achtergelaten, door Allah gekweld zal worden met een rampspoed. Ook wil zij hem iets prachtigs sturen waardoor twijfel zal weggaan.52 en verdachte zijn op 17 juli 2013 aangehouden53, terwijl zij van plan waren om naar Syrië te reizen.54 werd diezelfde dag vrijgelaten en is kort daarop naar Syrië vertrokken.55 Verdachte heeft zich na haar vrijlating bij hem gevoegd in Syrië. Volgens verdachte en [persoon 1] hadden zij beiden, onafhankelijk van elkaar, het plan om naar Syrië te gaan om daar hulp te verlenen en in een islamitische staat te wonen.56

Uit het voorgaande blijkt dat verdachte [persoon 1] in ieder geval heeft gesteund in zijn voornemen om naar Syrië te gaan. Zoals hiervoor overwogen, is het enkele steunen echter niet voldoende om te komen tot een bewezenverklaring van werven. Dat verdachte met [persoon 1] trouwde en daarvóór veelvuldig contact met hem had, levert op zichzelf geen handelingen op die aan te merken zijn als wervingshandelingen voor de gewapende strijd. De omstandigheid dat verdachte dat een aantal maanden ervoor ook met [persoon 2] had gedaan, maakt dat niet anders. Dat verdachte de gewapende strijd steunde staat vast, maar of en op welke wijze verdachte daarmee [persoon 1] zou hebben getracht te werven voor die strijd kan niet uit het dossier worden afgeleid.

Wel blijkt uit een chatgesprek dat verdachte op 1 juli 2013 met [persoon 1] had, dat zij een mogelijk bij hem gerezen twijfel over het strijden in Syrië, in dat gesprek probeert weg te nemen, hetgeen zou kunnen worden opgevat als een handeling met een zeker wervend karakter. Zoals hierboven is overwogen, betreft werven echter over het algemeen geen eenmalige handeling, doch omvat dit veeleer een proces.

Verder speelt bij de waardering van dit chatgesprek een rol dat [persoon 1] reeds het vaste voornemen had om deel te gaan nemen aan de gewapende jihad. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een enkele dagen eerder door hem gevoerd chatgesprek met een onbekend gebleven persoon, waarin hij zijn keuze voor deelname aan de jihad als volgt verdedigt. Hij schrijft onder meer “mijn dood staat al vast”, “dus als ik sterf tijdens een jihad, dan is dat maar zo”, “ik heb meerdere malen istikhara gebeden om Allah’s advies om de keuze voor jihad, ik heb antwoord gekregen, ik weet genoeg en geen enkele iemand gaat het nu nog veranderen, Allahu Alam en heb advies van Allah gekregen voor mijn keuze”. Verdachte rechtvaardigt zijn beslissing met een verwijzing naar twee artikelen getiteld: “Jihad in Syrië is voor iedere moslim verplicht” en “Raad der verdicten van Azhar Universiteit: Jihad in Syrië individueel verplicht!”.57

De combinatie van omstandigheden dat het hier (i) een eenmalige handeling van verdachte betreft ten aanzien van (ii) een persoon die reeds zijn keuze had gemaakt om deel te gaan nemen aan de gewapende strijd, maakt dat de rechtbank van oordeel is dat in casu niet kan worden gesproken van strafbare werving in de zin van artikel 205 Sr, ook niet bezien in de door het Openbaar Ministerie geschetste context.

Verdachte zal dus ook van dit deel van de tenlastelegging worden vrijgesproken.

Strafbare opruiing is het aanzetten tot enig strafbaar feit of gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag. Opruiing is niet het dwingen van iemand tot een feit, maar veeleer het opwekken van de gedachte aan enig feit, het trachten de mening te vestigen dat dit feit wenselijk of noodzakelijk is en het verlangen op te wekken om dat feit te bewerkstelligen. Zij is dus een zodanige voorstelling van de wenselijkheid of noodzakelijkheid als geschikt is om de overtuiging daarvan bij anderen op te wekken. Zij kan de vorm van een verzoek, een aansporing, aannemen, ook in een imperatieve vorm worden gegoten. Opruiing kan ook liggen in het uiting geven aan hoge morele waardering voor een handeling.58

De opruiing is reeds voltooid als de uitlating door de opruier is gedaan. Niet vereist is dat de opruiing enig resultaat heeft, bijvoorbeeld dat het publiek kennis heeft genomen van het opruiend geschrift. Of het feit waartoe wordt opgeruid volgt, doet er niet toe.59

Opruiing geschiedt in het openbaar mondeling of bij geschrift of afbeelding. Van opruiing in het openbaar is sprake wanneer de opruiing plaatsvindt onder zodanige omstandigheden en op zodanige wijze dat zij tot het publiek is gericht en door het publiek kan worden geconsumeerd. Het internet kan worden aangemerkt als een openbare plaats, mits het publiek toegang heeft tot de internetpagina waar de teksten zijn weergegeven.60

Of sprake is van opruiing hangt af van de omstandigheden van het geval. Daarbij kunnen in aanmerking worden genomen eerdere ervaringen en eerdere (gewelddadige) gebeurtenissen die grote maatschappelijke en politieke onrust hebben veroorzaakt.61

Voor het verspreiden van een geschrift of afbeelding ter opruiing geldt eveneens dat enig resultaat niet is vereist. De dader hoeft voorts niet te weten dat hetgeen waartoe wordt opgeruid, strafbaar is gesteld. Waar het om gaat is dat de dader aan de inhoud van een opruiend geschrift of afbeelding ruchtbaarheid wil geven of vermeerderen.

Eerste en tweede gedachtestreepjes: lezingen en flyeren

Verdachte heeft erkend dat zij lezingen gaf, meestal via Paltalk, en dat zij dan met 10 of 15 zusters in gesprek ging. Dit ging over hoe je kleding moet zitten, de niqaab, hoe je je moet gedragen, over de ramadan, de bedevaart, het gebed, de hel en het paradijs.62 Ook anderen verklaren dat de lezingen gingen over de genezing van de profeet, over zijn metgezellen, over het huwelijk, over hoe je je als vrouw moet gedragen en het tonen van liefde voor elkaar als moslims onderling. Hoewel getuige [persoon 5] bij de politie heeft verklaard dat het tonen van haat tegen de ongelovigen ook werd besproken, blijkt ook daaruit niet dat verdachte tijdens de lezingen heeft opgeruid tot enig strafbaar feit.

Verdachte heeft verklaard dat zij de religie verkondigt en dat zij een keer heeft geflyerd voor “Waarom Islam?”, een organisatie die zich met het bekeren tot de islam bezighoudt. De rechtbank stelt vast dat zich in het dossier geen enkele aanwijzing bevindt dat verdachte met dit flyeren heeft opgeruid tot enig strafbaar feit.

Derde gedachtestreepje: uitingen via sociale media

Blijkens het requisitoir ziet dit onderdeel van de tenlastelegging op uitingen via Facebook en Twitter. Deze zullen hieronder worden behandeld.

Vierde gedachtestreepje: filmpjes en berichten op Facebook

Aan verdachte wordt verweten dat zij op de Facebook pagina van [Facebookaccount] de berichten “De rol van de strijder” en “voorbereiden op de jihad” heeft geplaatst, alsmede extremistische filmpjes over Sharia for Belgium.

Het bericht “De rol van de strijder” bevindt zich niet in het dossier. Over de inhoud ervan heeft uitsluitend getuige[persoon 9] verklaard: “in de tekst stond wat je als strijder moest doen”. Dit is voor de rechtbank onvoldoende om te kunnen vaststellen of die inhoud een opruiend karakter had.

In de Iphone van verdachte is een notitie aangetroffen met als titel “Het voorbereiden van een strijder die op jihad gaat”. Er bevindt zich in het dossier geen bewijs dat dit bericht op de betreffende Facebookpagina is geplaatst.

De extremistische filmpjes over Sharia for Belgium bevinden zich niet in het dossier. Uitsluitend getuige [persoon 5] heeft hierover verklaard: “Ook met nieuwe filmpjes van Sharia for Belgium waarbij lezingen werden gehouden, was ze de eerste die het filmpje op Facebook plaatste”. Dit is voor de rechtbank onvoldoende om te kunnen vaststellen of de inhoud van die filmpjes een opruiend karakter hadden.

Vijfde gedachtestreepje: filmpjes op Twitter

Aan verdachte wordt verweten dat zij heeft getwitterd over de Islam. Dit moet een slordigheid van de steller van de tenlastelegging zijn. Vanzelfsprekend is dit niet strafbaar. Verdachte wordt ook verweten dat zij op Twitter gewelddadige filmpjes heeft geplaatst. Verdachte maakte gebruik van het Twitteraccount met de naam [Twitteraccount]63.64 In de periode maart – juni 2013 zijn door verdachte 29 videofilmpjes op dit account geplaatst door in een Twitterbericht een link of hyperlink aan te brengen naar een videobestand op internet, in dit geval YouTube. Deze 29 filmpjes hadden allemaal betrekking op het islamitisch geloof. In een proces-verbaal van bevindingen geeft een verbalisant aan dat naar zijn mening bij 7 filmpjes sprake is van een “onverdraagzame of strijdbare” inhoud65, de rechtbank citeert:

De rechtbank moet het doen met deze summiere beschrijving door de betreffende verbalisant. Het is op grond van dit alleen voor de rechtbank niet mogelijk te beoordelen of de filmpjes een opruiend karakter hebben.

Ten aanzien van de notitie op verdachtes telefoon kan dus niet worden vastgesteld dat zij deze op Facebook heeft geplaatst. Ten aanzien van de overige tenlastegelegde handelingen kan niet worden vastgesteld of deze aanzetten tot het plegen van strafbare feiten.

Verdachte moet daarom van dit onderdeel van de tenlastelegging worden vrijgesproken.

Feit 2, tweede cumulatief/alternatief (verspreiden opruiende geschriften en bestanden, voorhanden hebben van opruiende geschriften en bestanden ter verspreiding)

De in dit onderdeel van de tenlastelegging opgenomen geschriften, afbeeldingen en bestanden zijn hiervoor reeds door de rechtbank besproken onder 4.8.2. Verdachte moet om dezelfde redenen als daar genoemd ook van dit onderdeel van de tenlastelegging worden vrijgesproken. Ten aanzien van de notitie op verdachtes telefoon overweegt de rechtbank nog dat uit het enkele feit dat verdachte een aantal andere geschriften en bestanden op Facebook en Twitter heeft geplaatst, – anders dan het Openbaar Ministerie heeft betoogd - niet zonder meer kan worden afgeleid dat verdachte voornemens was dit ook te doen met deze notitie.

Eindconclusie

Het is de rechtbank volstrekt duidelijk geworden dat verdachte een radicaal-islamitische ideologie aanhangt en zich ten volle identificeert met de gewelddadige jihad. De rechtbank moet echter ook vaststellen dat het dossier onvoldoende aanknopingspunten biedt om vast te stellen dat zij zich aan de tenlastegelegde strafbare feiten heeft schuldig gemaakt. Voor wat betreft het werven stuit bewezenverklaring af op het vereiste dat dit slechts strafbaar is indien het zich richt op deelname aan eigenlijke gevechtshandelingen en het verlenen van concrete hand- en spandiensten daarbij, en op ontbrekend bewijs.

Voor wat betreft het opruien blijkt evenmin voldoende bewijs voorhanden in het dossier.