Uitspraken

De rechtbank heeft ten aanzien van het perceeldeel overwogen en beslist: (1) dat [appellanten c.s.] volstrekt onvoldoende gemotiveerd heeft gesteld dat hij en zijn rechtsvoorgangers naar verkeerssopvatting en overigens op grond van uiterlijke feiten de voor bezit vereiste feitelijke macht uitoefenen en dat hij en zijn rechtsvoorgangers het perceeldeel voor zichzelf houden, (2) dat het verweer van [appellanten c.s.] dat de rechtsvordering van de gemeente is verjaard, aangezien hij op grond van bevrijdende verjaring ex ar. 3:105 BW eigenaar is geworden van het perceeldeel, wordt verworpen, (3) dat voor de begroting van de gevorderde redelijke kosten ter vaststelling van schade en aansprakelijkheid aansluiting wordt gezocht bij het in het Rapport (B)GK Integraal 2013 geadviseerde tarief voor vorderingen van onbepaalde waarde, (4) dat de gevorderde buitengerechtelijke incassokosten conform de aanwijzing in het Rapport (B)GK Integraal 2013 wordt begroot en (5) dat [appellanten c.s.] als de in het ongelijk gestelde partij wordt veroordeeld in de proceskosten.

Vorderingen en grieven

Of dit laatste het geval is, moet worden beoordeeld op grond van de verkeersopvattingen, met inachtneming van de wettelijke bepalingen inzake het bezit en overigens op grond van uiterlijke feiten (artikel 3:108 BW).

Het hof overweegt in dit verband dat de onderhavige zaak er één is van vele, waarin een strook grond die eigendom is van een gemeente en die grenst aan een particulier perceel, in gebruik wordt genomen door de particulier. In veel gevallen zal dat gebruik plaatsvinden zonder een aanwijsbare juridische basis daarvoor, waarna de desbetreffende gemeente dat gebruik vervolgens gedoogt. In dit verband zal een rol spelen dat de bevoegdheid van de eigenaar tot het exclusieve gebruik van zijn eigendom ten aanzien van de hier bedoelde stroken publieke grond minder sterk op de voorgrond treedt dan de exclusieve gebruiksbevoegdheid van een particulier ten aanzien van zijn perceel. Het particuliere gebruik van de stroken publieke grond zal in de regel dan ook niet op bezwaren van de gemeente stuiten, zo lang dat gebruik (bijvoorbeeld) niet afdoet aan de verkeersveiligheid en het ook niet verhindert dat de gemeente toegang heeft tot de strook grond als dat vanuit haar overheidstaak nodig is. Dat de gemeente niet optreedt tegen particulier gebruik van stroken als hier bedoeld mag daarom niet snel worden uitgelegd als een blijk van desinteresse van de gemeente voor haar eigendommen, ook niet als de gemeente gebruik gedoogt dat een particuliere eigenaar niet van zijn buurman zou dulden. Als in situaties als deze het gedogen té snel het risico in zich bergt dat het leidt tot verlies van eigendom aan de zijde van de gemeente, kan dat de uitoefening van overheidstaken waarvoor de toegang tot de strook en/of het gebruik ervan noodzakelijk is, bemoeilijken of zelfs onmogelijk maken. Deze consequentie zou voor de gemeente ook aanleiding kunnen zijn om dat gebruik - en vergelijkbaar gebruik in alle andere gevallen - voortaan niet meer te gedogen. Particulier én gemeente missen dan de beperkte, maar niet te verwaarlozen voordelen van het tot dan toe gedoogde gebruik van de strook publieke grond. Het is mede tegen deze achtergrond dat het hof van oordeel is dat, waar in het algemeen bij onroerende zaken al niet snel een intentie tot het houden voor zichzelf door een niet-rechthebbende pleegt te worden aangenomen, dit des te meer geldt bij stroken publieke grond als de onderhavige.

Het perceeldeel in kwestie en bezit

[appellanten c.s.] stelt zich op het standpunt - zo begrijpt het hof - dat hij sinds 1995 bezitter is van het perceeldeel. Ook in de periode daarvoor was de gemeente haar bezit van het perceeldeel al kwijt, namelijk aan de rechtsvoorgangers van [appellanten c.s.] De verjaringstermijn van twintig jaar ex artikel 3:306 BW is daarmee ná 1995, maar ruim vóór 2015 voltooid, waardoor de gemeente op dat moment haar eigendom van het perceeldeel verloren heeft aan [appellanten c.s.]

Ter onderbouwing van deze stelling voert [appellanten c.s.] aan dat hij en zijn rechtsvoorgangers het perceeldeel in bezit hebben genomen, omdat zij zich daarover de feitelijke macht hebben verschaft. Zij hebben het perceeldeel als tuin gebruikt. Het perceeldeel is onderhouden en er zijn andere beplantingen aangebracht dan op de gemeentegrond, waar sprake was van verwilderde bebossing. De gemeente heeft bij de aanplant op haar (overige) perceel rekening gehouden met het gebruik van het perceeldeel door [appellanten c.s.] en zijn rechtsvoorgangers. De gemeente plantte vanwege dat gebruik namelijk geen bomen of struiken op het perceeldeel.

Het gebruik van het perceeldeel als tuin was openlijk en als zodanig onderscheidend van het gebruik van het overige deel van het gemeentelijke perceel, zodat sprake was van ondubbelzinnig bezit. Voldoende is dat sprake was van zodanige openlijke en uiterlijke bezitsdaden dat het de daadwerkelijke eigenaar, de gemeente, duidelijk was dat [appellanten c.s.] en zijn rechtsvoorgangs pretendeerden eigenaar te zijn van het perceeldeel. Daarbij is niet van belang dat het perceeldeel niet volledig omheind was. Dat een deel dat wel zichtbaar was vanaf de openbare weg omheind was, was voldoende om de gemeente kennis te geven van de eigendomspretenties, aldus nog steeds [appellanten c.s.]

Voor het slagen van het beroep op eigendomsverkrijging op grond van artikel 3:105 BW jo. artikel 3:306 BW is vereist dat op het moment dat de verjaringstermijn is voltooid sprake is geweest van het bezit van de strook door de eigenaar van het belendende perceel (zie rov. 3.5.1). Zoals het hof heeft overwogen in r.o. 3.6.1., volgt uit de stellingen van [appellanten c.s.] dat deze zich op het standpunt stelt dat de verjaringstermijn in of na 1995 is voltooid. De vraag die rijst is of naar verkeersopvatting uit de (gestelde) uiterlijke feiten volgt dat op dat moment sprake is geweest van het bezit van het perceeldeel door [appellanten c.s.] Het hof is van oordeel dat de stellingen van [appellanten c.s.] niet tot een bevestigend antwoord op deze vraag kunnen leiden.

Uit de door de gemeente overgelegde foto’s - die een duidelijke weergave bieden van het gebruik van het perceeldeel door de jaren heen - blijkt dat het perceeldeel vóór 1999 in het geheel niet gebruikt werd door [appellanten c.s.] (en zijn rechtsvoorgangers). [appellanten c.s.] wordt niet gevolgd in zijn stelling dat de gemeente de foto’s zou hebben bewerkt en dat niet is gebleken wanneer genoemde foto’s zijn genomen. Ter verduidelijking van de plaatselijke situatie zijn door de gemeente lijnen en pijlen op de foto’s aangebracht, hetgeen iets anders is dan de door [appellanten c.s.] bedoelde bewerking. Ook blijkt op de aan de achterzijde van de foto’s aangebrachte stickers wanneer de foto’s zijn genomen.

Ook als zou worden aangenomen dat [appellanten c.s.] (en zijn rechtsvoorgangers) het perceeldeel vóór 1999 feitelijk hebben gebruikt, door het toe te voegen tot hun tuin, door daarop andere beplanting aan te brengen dan op het overige deel van het gemeenteperceel, door het perceeldeel te onderhouden en door daarop een hek te plaatsen voor zover het perceeldeel zichtbaar is vanaf de openbare weg, is dat onvoldoende om tot het oordeel te komen dat toen sprake is geweest van het bezit van het perceeldeel. Uit deze feitelijke situatie hoefde de gemeente naar verkeersopvatting niet af te leiden dat [appellanten c.s.] en/of zijn rechtsvoorgangers het perceeldeel ondubbelzinnig en uitsluitend voor zichzelf hielden en dat stilzitten door de gemeente kon meebrengen dat de eigendom van de strook grond op den duur gevaar liep. Datzelfde is het geval geweest vanaf het moment dat het hekwerk op het perceeldeel dat zichtbaar is vanaf de openbare weg is geplaatst. Dit is een zodanig beperkt gebruik van de strook, dat uit het plaatsen en houden van het hekwerk niet kan worden afgeleid dat [appellanten c.s.] en zijn rechtsvoorgangers het perceeldeel als geheel voor zichzelf zijn gaan houden. Het perceeldeel was en is nog steeds voor eenieder, in het bijzonder de gemeente, toegankelijk doordat het niet is omheind.

[appellanten c.s.] heeft nog aangevoerd dat de gemeente met het bezit van [appellanten c.s.] rekening heeft gehouden door het perceeldeel niet te beplanten zoals zij op het overige deel van het gemeenteperceel wel deed. Die stelling is door de gemeente echter gemotiveerd betwist, door te stellen dat zij in het geheel geen bomen of struiken heeft geplant op het perceeldeel zodat sprake is van wildgroei. [appellanten c.s.] heeft in het licht van dat verweer zijn eigen stellingen niet nader onderbouwd en heeft ook geen andere uiterlijke feiten gesteld die het hof kunnen leiden tot het oordeel dat sprake is geweest van bezit van het perceeldeel.

Het bewijsaanbod van [appellanten c.s.] wordt gepasseerd, nu, gezien het voorgaande, [appellanten c.s.] geen feiten heeft gesteld die, wanneer bewezen, het hof kunnen leiden tot het oordeel dat sprake is geweest van enig bezit dat aanleiding kan zijn geweest voor de eigendomsverkrijging op grond van artikel 3:105 BW.

Grief 1 faalt.

Nu het hof tot het oordeel komt dat [appellanten c.s.] op het moment dat de verjaringstermijn ex artikel 3:306 BW zou kunnen zijn voltooid geen bezitter is geweest van het perceeldeel, kan met betrekking tot het perceeldeel geen sprake zijn van eigendomsverkrijging op grond van artikel 3:105 BW. Dit betekent dat geen grond bestaat om het verweer van [appellanten c.s.] te honoreren en dat het vonnis van de rechtbank ten aanzien van het onder 1. tot en met 4. (zie rov. 3.2.1) in conventie gevorderde terecht heeft toegewezen en de vorderingen in reconventie terecht heeft afgewezen.

[appellanten c.s.] heeft nog gesteld dat de kosten van ontruiming waartoe hij door de rechtbank is veroordeeld te onbepaald zijn om te worden toegewezen. [appellanten c.s.] is door de rechtbank onder 4.2 van het beroepen vonnis veroordeeld om het perceeldeel leeg en ontruimd (inclusief verwijdering van de daarop aanwezige beplanting, het daarop aanwezige hekwerk en het daarop gestorte tuinafval) aan de gemeente op te opleveren. Indien [appellanten c.s.] niet vrijwillig aan deze veroordeling voldoet, komen alleen de kosten van de ontruiming op vertoning van en conform de specificatie van die kosten in het proces-verbaal van ontruiming van de door de gemeente in te schakelen gerechtsdeurwaarder voor rekening van [appellanten c.s.] De kosten van de ontruiming zijn daarmee voldoende specifiek bepaald.

Grieven 2 en 3 falen.

Tot slot

Grief 4 is gericht tegen de beslissing van de rechtbank inzake de buitengerechtelijke kosten.

[appellanten c.s.] stelt dat de vorderingen tot betaling van buitengerechtelijke kosten in strijd zijn met artikelen 6:96 BW. Dat artikel is volgens [appellanten c.s.] niet van toepassing, omdat de gemeente niet een hoofdvordering tot het vergoeden van schade heeft ingesteld.
Deze stelling faalt. De kosten zoals gevorderd op grond van artikel 6:96 lid 2 sub b BW zijn kosten ter vaststelling van aansprakelijkheid. In verband met de kosten zoals gevorderd op grond van artikel 6:96 lid 2 sub c is niet relevant of de hoofdvordering al dan niet strekt tot betaling van een schadevergoeding.
Grief 4 faalt.