Uitspraken

(i) Dexia is de rechtsopvolger van Bank Labouchere N.V., die ook handelde onder de naam Legio-Lease. (Met Dexia wordt hierna ook Bank Labouchere N.V. bedoeld.)

(ii) [geïntimeerde] heeft door tussenkomst van Spaar Select B.V. (hierna: Spaar Select) met Dexia twee effectenlease-overeenkomsten gesloten (prod. 1 en 2 conclusie van antwoord conventie).

(ii.a) Op of omstreeks 1 december 1997 is de overeenkomst Capital Effect Vooruitbetaling (nummer: [nummer 2]) (hierna ook: Overeenkomst I) tot stand gekomen.

Ingevolge deze overeenkomst heeft [geïntimeerde] een geldbedrag van f 183.199,50 van Dexia geleend waarmee effecten zijn aangekocht die [geïntimeerde] van Dexia heeft geleaset. Over het geleende bedrag was [geïntimeerde] tijdens de looptijd van de overeenkomst (180 maanden) rente verschuldigd tot een bedrag van f 202.013,10 en administratiekosten ten bedrage van f 1.800,00. Deze bedragen vormden tezamen de leasesom van f 387.012,60. Deze leasesom kon worden voldaan door betaling van 180 maandelijkse termijnen van f 2.150,07.

[geïntimeerde] heeft een bedrag van € 46.831,64 (de som van 60 maandelijkse termijnen minus 20% korting) bij aanvang van de overeenkomst aan Dexia betaald.

Deze overeenkomst is door [geïntimeerde] op 31 maart 1998 beëindigd. Op de door Dexia per datum beëindiging gemaakte eindafrekening (prod. 8 conclusie van antwoord conventie) is vermeld dat deze overeenkomst is geëindigd met een batig saldo van € 69.558,69 (f 153.287,17). Over de bij deze overeenkomst geleasete effecten heeft [geïntimeerde] geen dividenden ontvangen.

(ii.b) Op of omstreeks 19 juni 1998 is de overeenkomst Maximaal Rendement Effect (nummer [nummer 1]) (hierna ook: Overeenkomst II) tot stand gekomen.

Ingevolge deze overeenkomst heeft [geïntimeerde] een geldbedrag van f 207.666,36 van Dexia geleend waarmee effecten zijn aangekocht die [geïntimeerde] van Dexia heeft geleaset. Over deze lening was [geïntimeerde] tijdens de looptijd van de overeenkomst (180 maanden) rente verschuldigd tot een bedrag van f 358.212,60 en administratiekosten ten bedrage van f 1.800,00. Deze bedragen vormden tezamen de leasesom van f 567.678,96. Deze leasesom diende als volgt te worden voldaan: een bedrag van f 96.003,36 (de som van 60 maandelijkse termijnen minus 20% korting) bij aanvang van de overeenkomst, vanaf de 61e maand tot en met de 180e maand 120 maandelijkse termijnen van f 2.000,07 en aan het einde van de overeenkomst het restant van f 207.566,36.

Op de opgave van Dexia (prod. 19 memorie van grieven) is vermeld dat [geïntimeerde] in totaal een bedrag van € 45.534,19 aan Dexia heeft betaald.

Dexia heeft deze overeenkomst in verband met een betalingsachterstand van [geïntimeerde] op 11 september 2003 beëindigd. Op de door Dexia per datum beëindiging gemaakte eindafrekening (prod. 7 conclusie van antwoord conventie) is vermeld dat deze overeenkomst is geëindigd met een schuld van € 45.940,68 (hierna ook: de restschuld). [geïntimeerde] heeft uit hoofde van deze overeenkomst € 10.830,97 aan dividenden ontvangen. Dexia heeft daarnaast € 621,74 aan dividenden verrekend: een bedrag van € 154,58 is verrekend met achterstallige termijnen en is verdisconteerd in het saldo van de eindafrekening; een bedrag van € 467,16 heeft Dexia verrekend met de op de eindafrekening vermelde schuld. Na verrekening van laatstgenoemd bedrag resteert op de eindafrekening een door [geïntimeerde] aan Dexia te betalen bedrag van € 45.473,52. Dit bedrag is niet door [geïntimeerde] betaald.

Bij beschikking van 25 januari 2007 (LJN: AZ7033) heeft het hof Amsterdam op de voet van artikel 7:907, eerste lid, BW de tussen Dexia en een viertal belangenorganisaties gesloten (gewijzigde) WCAM-overeenkomst van 8 mei 2006 verbindend verklaard voor de ‘gerechtigden’ als bedoeld in artikel 2 van die overeenkomst, met dien verstande dat een gerechtigde tot schadevergoeding binnen zes maanden na de aankondiging dat de beschikking onherroepelijk was geworden door een schriftelijke mededeling als bedoeld in artikel 7:908 lid 2 BW kon laten weten niet gebonden te willen zijn.

[geïntimeerde] heeft tijdig laten weten zij niet aan de verbindendverklaarde overeenkomst gebonden willen zijn. Uitgangspunt voor de beoordeling van het hoger beroep is daarom dat [geïntimeerde] niet gebonden is aan de verbindendverklaarde WCAM-overeenkomst.

De kantonrechter heeft bij het vonnis waarvan beroep de vordering van [geïntimeerde] in conventie toegewezen tot een bedrag van € 164,63, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 11 september 2003, en de vordering van Dexia in reconventie afgewezen, met veroordeling van Dexia in de proceskosten in conventie en in reconventie.

De kantonrechter heeft, in afwijking van de hierna in 6.9.1 en verder genoemde rechtspraak, geoordeeld dat de schade bestaande uit de restschuld van Overeenkomst II geheel voor rekening van Dexia moet blijven. De kantonrechter heeft daartoe in rov. 3.11. van het bestreden vonnis het volgende overwogen:

“Daarnaast brengen de specifieke omstandigheden van het geval mee dat Dexia tevens had moeten inzien dat [geïntimeerde] een restschuld zoals die uit lease-overeenkomst II zou kunnen volgen in het geheel niet kon dragen. Ingevolge lease-overeenkomst II zou [geïntimeerde] de facto na 60 maanden een maandelijkse termijn van € 907,59 verschuldigd worden, die zij met inachtneming van Nibud basisnorm dan niet zou kunnen betalen. Voorts zou [geïntimeerde] na afloop van deze lease-overeenkomst nog een restant hoofdsom dienen te voldoen van € 94.189,51. [geïntimeerde] was alleenstaand en zou dan 65 jaar zijn. Zij had geen vermogen en voor het aangaan van lease-overeenkomst I had zij op advies van Spaar Select reeds een hypotheek genomen op de overwaarde van haar huis. Ingevolge deze voor Dexia kenbare omstandigheden drukken de gevolgen van lease-overeenkomst II zo zeer op [geïntimeerde], dat de billijkheid eist dat de schade bestaande uit restschuld van lease-overeenkomst II geheel voor rekening van Dexia moet blijven.”

De grief richt zich kort weergegeven tegen het oordeel van de kantonrechter dat de schade bestaande uit de restschuld uit Overeenkomst II geheel door Dexia moet worden gedragen.

Dexia stelt dat in verband met haar zorgplichtschending twee derde deel van de op de eindafrekening van 11 september 2003 vermelde restschuld en van de betaalde termijnen ter zake Overeenkomst II voor rekening van Dexia komt en dat op grond van het bepaalde in artikel 6:101 BW een derde deel van deze schadeposten voor rekening van [geïntimeerde] dient te blijven. Het voordeel dat [geïntimeerde] heeft genoten uit hoofde van Overeenkomst I en de uitgekeerde dividenden ter zake Overeenkomst II dienen op de voet van artikel 6:100 BW op de schade in mindering te strekken.

Dexia heeft het door haar in hoger beroep gevorderde in de bij memorie van grieven overgelegde productie 19 als volgt berekend:

Dexia heeft het voordeel (het resultaat) dat [geïntimeerde] heeft genoten uit Overeenkomst I berekend op € 22.727,05 (batig saldo € 69.558,69 minus betaalde termijnen € 46.831,64). Dexia heeft het voordeel van € 22.727,05 en de uitgekeerde/verrekende dividenden tot een bedrag € 11.452,71 (€ 10.830,97 plus € 621,74) vervolgens in mindering gebracht op de volgens Dexia betaalde termijnen uit overeenkomst II van € 45.534,19, waarna een bedrag resteerde van € 11.354,43.

Op de openstaande post van € 45.473,52 ter zake Overeenkomst II (restschuld € 45.940,68 minus verrekend dividend € 467,26) is vervolgens twee derde deel (66,67%) van de restschuld van € 45.940,68, zijnde € 30.628,65, en twee derde deel (66,67%) van voormeld bedrag van € 11.354,43, zijnde 7.569,62, in mindering gebracht, waarna, aldus Dexia, een door [geïntimeerde] te betalen bedrag resteert van € 7.276,78.

de bijzondere zorgplicht en de verdeling van de schade

Vaststaat dat Dexia als aanbieder van de betreffende effectenlease-overeenkomsten jegens [geïntimeerde] tekort is geschoten in de nakoming van deze tweeledige zorgplicht, dat Dexia als gevolg van de niet nakoming van haar zorgplicht onrechtmatig jegens [geïntimeerde] heeft gehandeld en dat zij uit dien hoofde aansprakelijk is voor de door [geïntimeerde] geleden schade. Tussen partijen is niet in geschil dat de financiële positie van [geïntimeerde] destijds van dien aard was dat voldoening van de leasetermijnen en/of de mogelijke (maximale) restschuld een onaanvaardbaar zware financiële last op [geïntimeerde] legden. Tussen partijen is evenmin in geschil dat het genoten voordeel uit de effectenlease-overeenkomst I bij de vaststelling van de te vergoeden schade uit Overeenkomst II op de voet van artikel 6:100 BW daarop in mindering moet worden gebracht.

Partijen verschillen echter van mening over de verdeling van de schadepost ter zake de restschuld.

Dexia stelt zich op het standpunt dat, gezien de arresten van het hof Amsterdam van 1 december 2009, zoals bekrachtigd door de Hoge Raad op 29 april 2011, op grond van het bepaalde in artikel 6:101 BW een derde deel van de betaalde termijnen alsmede een derde deel van de restschuld voor rekening van [geïntimeerde] dient te blijven.

De door [geïntimeerde] gestelde feiten en omstandigheden geven, aldus Dexia, geen aanleiding tot een andere verdeling van de schade.

[geïntimeerde] heeft de juistheid van het door Dexia in hoger beroep gevorderde bedrag van € 7.276,78, zoals gespecificeerd in rov. 6.8. niet betwist, zodat hiervan in hoger beroep wordt uitgegaan.

[geïntimeerde] stelt zich echter op het standpunt dat, gelet op de bijzondere omstandigheden van het onderhavige geval, zoals hiervoor in 6.6. vermeld, de kantonrechter terecht heeft geoordeeld dat de schade bestaande uit de restschuld van Overeenkomst II geheel voor rekening van Dexia behoort te komen.

[geïntimeerde] heeft in eerste aanleg primair aangevoerd dat de overeenkomst tot stand is gekomen onder invloed van dwaling.

De onjuiste voorstelling van zaken waarop [geïntimeerde] zich beroept, komt erop neer dat zij door de tussenpersoon Spaar Select niet is geïnformeerd dat zij door het aangaan van de overeenkomst een geldlening sloot, en dus met geleend geld belegde, dat zij niet is gewezen op het aan de overeenkomst verbonden financiële risico en evenmin dat er een restschuld kon ontstaan of dat zij haar inleg kon verliezen. De overeenkomst werd door Spaar Select juist gepresenteerd als een spaarplan en een veilige optie om geld voor later opzij te leggen. [geïntimeerde] stelt zich op standpunt dat Dexia op grond van artikel 6:76 BW aansprakelijk is voor de gedragingen van de tussenpersoon.

Het hof overweegt als volgt. Het betoog dat [geïntimeerde] de effectenlease-overeenkomst is aangegaan onder invloed van dwaling en dat deze daarom vernietigbaar is, miskent dat voor degene die zich redelijke inspanningen getroostte - zoals van [geïntimeerde] mocht worden verwacht - uit de bewoordingen van de overeenkomst voldoende duidelijk kenbaar was dat: 1. deze voorzag in de verstrekking van een geldlening door Dexia; 2. het geleende bedrag zou worden belegd in effecten; 3. de wederpartij over het geleende bedrag rente was verschuldigd; 4. het geleende bedrag zou worden belegd in effecten; en 5. dit bedrag na verloop van tijd moest worden terugbetaald, ongeacht de waarde van de effecten op het tijdstip van verkoop daarvan. Gelet op het bovenstaande heeft Dexia voorafgaande aan het aangaan van de effectenlease-overeenkomst op wezenlijke punten voldoende duidelijke inlichtingen verstrekt om een onjuiste voorstelling van zaken bij [geïntimeerde] over de eigenschappen van deze overeenkomst en de daaraan verbonden risico’s te voorkomen. [geïntimeerde] kan zich dus niet met succes op de in artikel 6:228 lid 1 sub b BW genoemde dwalingsgrond beroepen.

De stelling van [geïntimeerde] dat Spaar Select haar heeft voorgehouden dat sprake was van een spaarplan, maakt het voorgaande niet anders. Ook indien [geïntimeerde] de effectenlease-overeenkomsten is aangegaan onder invloed van een onjuiste voorstelling van zaken (mede) wegens uitlatingen van Spaar Select en deze uitlatingen, indien bewezen, op de voet van artikel 6:76 BW voor rekening zouden komen van Dexia, brengt dit niet mee dat [geïntimeerde] de effectenlease-overeenkomst met een beroep op dwaling kan vernietigen. Uit de bewoordingen van de effectenlease-overeenkomst blijkt immers voldoende duidelijk dat werd belegd in effecten, dat dus niet werd gespaard, en dat het voor die belegging geleende bedrag na verloop van tijd moest worden terugbetaald ongeacht de waarde van de effecten en dit voor [geïntimeerde] bij nauwkeurige lezing van de overeenkomst duidelijk had kunnen zijn. Deze uitlatingen van de tussenpersoon ontsloegen haar niet van haar verplichting dat zij redelijke inspanningen getroostte het bepaalde in effectenlease- overeenkomsten en daaruit voor haar voortvloeiende risico’s te begrijpen, alvorens deze aan te gaan. Het beroep op dwaling gaat derhalve niet op. (Zie ook het arrest van hof ’s-Hertogenbosch van 17 juni 2014, GHSHE:1775.)

[geïntimeerde] heeft in eerste aanleg aan haar vordering subsidiair mede (naast onrechtmatig handelen van Dexia) ten grondslag gelegd dat Dexia toerekenbaar tekort is geschoten in de nakoming van de op haar rustende verplichtingen.

De feiten die [geïntimeerde] daaraan ten grondslag legt, kunnen de vordering niet dragen. Zoals blijkt uit het bovenstaande is Dexia immers op grond van die feiten in de precontractuele fase, dat wil zeggen voorafgaand aan het sluiten van effectenlease-overeenkomsten, tekort geschoten in de haar betamende zorg, waardoor Dexia zoals in rechte vaststaat, jegens [geïntimeerde] onrechtmatig heeft gehandeld.

Uit al het voorgaande volgt dat het vonnis waarvan beroep dient te worden vernietigd, dat de vordering van Dexia in reconventie zal worden toegewezen tot het in hoger beroep gevorderde bedrag van € 7.276,78, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 11 september 2003 en dat de door [geïntimeerde] gevorderde verklaring voor recht dat Dexia onrechtmatig heeft gehandeld zal worden toegewezen.

[geïntimeerde] heeft niet betwist dat Dexia op grond van het veroordelend vonnis op 6 juni 2011 een bedrag van € 231,55 aan [geïntimeerde] heeft betaald, zodat deze vordering eveneens zal worden toegewezen, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 6 juni 2011.

Nu partijen in eerste aanleg beiden deels in het gelijk en in het ongelijk zijn gesteld, ziet het hof aanleiding de proceskosten van de eerste aanleg te compenseren op de wijze als in het dictum van dit arrest is vermeld.

[geïntimeerde] heeft in het hoger beroep als de in het ongelijk gestelde partij te gelden en zal aldus in de proceskosten van het hoger beroep worden veroordeeld, te vermeerderen met de nakosten en de wettelijke rente.