Uitspraken

GERECHTSHOF ARNHEM-LEEUWARDEN

zittingsplaats Arnhem

afdeling civiel recht

arrest van de derde kamer van 15 januari 2013

in de zaak van

tegen:

1. Het geding in eerste aanleg

2. Het geding in hoger beroep

2.1 [appellante] heeft bij exploot van 10 oktober 2011 [geïntimeerde] aangezegd van het vonnis van 3 augustus 2011 in hoger beroep te komen, met dagvaarding van [geïntimeerde] voor dit hof.

2.2 Bij memorie van grieven heeft [appellante] vier grieven tegen het bestreden vonnis aangevoerd en heeft zij bewijs aangeboden. Zij heeft gevorderd dat het hof het vonnis zal vernietigen en, opnieuw recht doende, de door [appellante] in eerste instantie ingestelde vordering integraal zal toewijzen, subsidiair de vordering zal bepalen op een zodanig bedrag als het hof juist acht, met veroordeling van [geïntimeerde] in de kosten van beide instanties.

2.3 Bij memorie van antwoord heeft [geïntimeerde] verweer gevoerd en heeft zij bewijs aangeboden en zeven nieuwe producties in het geding gebracht. Zij heeft geconcludeerd dat het hof het bestreden vonnis zal bekrachtigen, zo nodig onder aanvulling of verbetering van gronden, en [appellante] zal veroordelen in de kosten van (het hof begrijpt:) het hoger beroep, met uitvoerbaar bij voorraadverklaring wat de proceskostenveroordeling betreft.

2.4 Daarna heeft [appellante] een akte na antwoord genomen, waarbij zij een nieuwe productie in het geding heeft gebracht. Hierop heeft [geïntimeerde] bij antwoordakte gereageerd.

2.6 Na afloop van de pleidooien heeft het hof arrest bepaald op de procesdossiers van beide partijen. Gelet op artikel CIII van de Wet herziening gerechtelijke kaart (Staatsblad 2012, 313) wordt in deze vóór 1 januari 2013 aanhangig gemaakte zaak uitspraak gedaan door het hof Arnhem-Leeuwarden, zittingsplaats Arnhem.

3. De vaststaande feiten

3.1 [appellante] is op [datum] in algehele gemeenschap van goederen gehuwd met de heer [Y] (verder: [Y]), thans statutair directeur en enig aandeelhouder van [geïntimeerde].

3.4 Artikel 8 van de stamrechtovereenkomst luidt:

“De gerechtigden tot de in deze akte bedongen lijfrente zijn bevoegd van de B.V. te vorderen, dat deze op eerste aanvrage en te hunner genoegen, persoonlijke of zakelijke zekerheid stelt voor de nakoming harer verplichtingen uit deze overeenkomst.”

3.5 In 2004 zijn [appellante] en [Y] van echt gescheiden. Bij het echtscheidingsconvenant zijn de gevestigde stamrechten toegedeeld aan diegene op wiens naam ze zijn gesteld.

4. De motivering van de beslissing in hoger beroep

4.1 In eerste aanleg heeft [appellante] gevorderd [geïntimeerde] te veroordelen om binnen veertien dagen na betekening van het vonnis over te gaan tot nakoming van hetgeen is bepaald in artikel 8 van de stamrechtovereenkomst en om nadere zekerheid te stellen in de vorm van een onherroepelijke bankgarantie van € 250.000,- ter zake van het aan [appellante] toegekende stamrecht, zulks op straffe van een dwangsom en met veroordeling van [geïntimeerde] in de kosten van het geding. De rechtbank heeft de vordering van [appellante] afgewezen. In hoger beroep heeft [appellante] aan haar primaire vordering tot integrale toewijzing van haar in eerste aanleg ingestelde vordering de in rechtsoverweging 2.2 weergegeven subsidiaire vordering toegevoegd. Daarmee is kennelijk beoogd aan te geven, dat [appellante] subsidiair bereid is genoegen te nemen met een garantie tot een lager bedrag dan het primair gevorderde.

4.2 Het hof zal de grieven, die zijn gericht tegen de honorering door de rechtbank van de subsidiaire verweren van [geïntimeerde] - kort gezegd, omdat de rechtbank de aan deze verweren ten grondslag gelegde feiten en omstandigheden als onweersproken heeft moeten aannemen - gezamenlijk behandelen. Om proceseconomische redenen zal het hof echter eerst ingaan op de primaire verweren van [geïntimeerde] die door de rechtbank zijn verworpen, maar door [geïntimeerde] in hoger beroep zijn gehandhaafd.

4.3 Tussen de partijen is niet in geschil dat in artikel 8 van de stamrechtovereenkomst is bepaald dat de gerechtigden tot de in die akte bedongen lijfrenten - [appellante] en [Y] - bevoegd zijn van [geïntimeerde] te vorderen dat zij persoonlijke of zakelijke zekerheid stelt voor de nakoming van haar verplichtingen uit de stamrechtovereenkomst.

4.4 [geïntimeerde] heeft primair een beroep op rechtsverwerking gedaan, zoals weergegeven in rechtsoverweging 4.1 van het vonnis van 3 augustus 2011, en betoogd dat zij erop mocht vertrouwen dat [appellante] afstand had gedaan van haar aanspraak op zekerheidsstelling. Het hof overweegt het volgende.

4.7 [geïntimeerde] heeft ook nog gesteld dat zij in haar positie onredelijk zou worden benadeeld in geval [appellante] haar aanspraak alsnog geldend zou maken. De daarvoor vereiste bijzondere omstandigheden zijn echter gesteld noch gebleken. [geïntimeerde] heeft weliswaar betoogd dat zij in haar beleidsvoering geen rekening heeft gehouden met het moeten verstrekken van enige vorm van zekerheid, maar heeft dit betoog niet nader toegelicht, hetgeen wel op haar weg had gelegen. Verder heeft zij betoogd dat het verstrekken van een bankgarantie haar continuïteit zal schaden en haar investeringsmogelijkheden zal belemmeren, maar dit zijn omstandigheden waarmee zij reeds rekening diende te houden toen zij de verplichting tot zekerheidsstelling op zich nam. Daarbij neemt het hof in aanmerking dat de gerechtigden als bedoeld in artikel 8 van de stamrechtovereenkomst bevoegd zijn zekerheidsstelling te vorderen “te hunner genoegen”, zodat in beginsel desgewenst aanspraak kan worden gemaakt op het verstrekken van een bankgarantie, welke vorm van zekerheidsstelling ook niet ongebruikelijk is.

4.8 Het verweer van [geïntimeerde] dat de aanspraak van [appellante] op zekerheidsstelling in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is in verband met het lange stilzitten van [appellante] en de gestelde uitlating tegenover de notaris op 29 maart 2004, gaat niet op. Het hof verwijst daartoe naar hetgeen hiervoor onder 4.6 en 4.7 is overwogen.

4.10 Ook wanneer met [geïntimeerde] wordt aangenomen dat haar financiële situatie slecht is, leidt dat, gelet op het (temeer bij een slechte financiële situatie van [geïntimeerde] bestaande) belang van [appellante] bij zekerheidsstelling, niet tot het oordeel dat de aanspraak van [appellante] naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is en evenmin tot het oordeel dat, zoals [geïntimeerde] heeft aangevoerd, een onevenredigheid bestaat tussen het belang bij de uitoefening van haar recht door [appellante] en het belang van [geïntimeerde] dat daardoor wordt geschaad. Van misbruik van recht door [appellante] is dus evenmin sprake.

4.11 De grieven van [appellante], die zijn gericht tegen het oordeel van de rechtbank dat, kort gezegd, sprake is van een leemte in de overeenkomst die moet worden ingevuld aan de hand van de beginselen van de redelijkheid en billijkheid, en dat deze beginselen in de omstandigheden van dit geval aan de geëiste vorm en omvang van de zekerheidsstelling in de weg staan, slagen. Van een leemte in de overeenkomst is naar het oordeel van het hof geen sprake. Zoals [geïntimeerde] ook zelf heeft betoogd is de inhoud van artikel 8 van de stamrechtovereenkomst niet in geschil tussen de partijen. Wel in geschil is, of de aanspraak van [appellante] op een zekerheidsstelling in de vorm en omvang als door haar gedaan onder de huidige omstandigheden in strijd is met de redelijkheid en billijkheid. Naar het oordeel van het hof is dat niet het geval. [appellante] heeft gekozen voor een niet ongebruikelijke vorm van zekerheidsstelling, waarvan onvoldoende is toegelicht dat deze onmogelijk geëffectueerd kan worden, en waarvan voldoende is komen vast te staan dat zij daarbij belang heeft. Het hof verwijst daartoe naar hetgeen hierboven onder 4.9 en 4.10 is overwogen.

4.12 Aan het bewijsaanbod van [geïntimeerde] gaat het hof voorbij, nu geen feiten of omstandigheden te bewijzen zijn aangeboden, die, indien bewezen, tot een ander oordeel zouden leiden. Anders dan [geïntimeerde] heeft aangevoerd, zijn geen gronden aanwezig om [appellante] te veroordelen in de kosten van deze procedure.

5. De slotsom

5.1 De grieven slagen, zodat het bestreden vonnis moet worden vernietigd.

5.2 Als de in het ongelijk te stellen partij zal het hof [geïntimeerde] in de kosten van beide instanties veroordelen.

6. De beslissing

Het hof, recht doende in hoger beroep:

veroordeelt [geïntimeerde] om binnen veertien dagen na betekening van dit arrest zekerheid te stellen in de vorm van een onherroepelijke bankgarantie voor een bedrag van € 250.000,- ter zake van het aan [appellante] verleende stamrecht, een en ander of straffe van een dwangsom van € 1.000,- per dag gedurende welke [geïntimeerde] daarmee in gebreke blijft, met een maximum van € 100.000,-;

verklaart dit arrest uitvoerbaar bij voorraad;

wijst het meer of anders gevorderde af.