Uitspraken

De ondernemingsraad heeft aan zijn verzoek – kort samengevat – het volgende ten grondslag gelegd. Anders dan TCN het doet voorkomen berust het besluit tot toepassing van het verzwakt regime wel degelijk op een keuze, in het bijzonder de keuze niet het volledige structuurregime toe te passen. In de adviesaanvraag is de suggestie gewekt dat de ondernemingsraad bij de uitbreiding van de raad van commissarissen in verband met de invoering van het structuurregime gebruik zou kunnen maken van zijn wettelijk voordrachtsrecht. De ondernemingsraad hecht aan onafhankelijke commissarissen gelet op de wettelijke en statutaire taak van de raad van commissarissen. TCN heeft in de adviesaanvraag en in het Besluit onvoldoende toegelicht waarom zij het niettemin in haar belang acht dat de raad van commissarissen uitsluitend zal bestaan uit werknemers van TC Group. Doordat enkele dagen vóór het van toepassing worden van het (verzwakt) structuurregime drie commissarissen zijn benoemd, is het voordrachtsrecht van de ondernemingsraad voor de eerstkomende jaren gefrustreerd. Dat is in strijd met de strekking en de bedoeling van de structuurregeling en de ondernemingsraad is daarbij door TCN op het verkeerde been gezet gelet op de inhoud van de adviesaanvraag waaruit blijkt dat de benoeming van de commissarissen onderdeel uitmaakte van het aan de ondernemingsraad ter advisering voorgelegd besluit.

TCN heeft verweer gevoerd. Dat verweer houdt onder meer in dat de ondernemingsraad uit is op het verkrijgen van bovenwettelijke bevoegdheden en dat toepassing van het gematigd de structuurregime het meest voor de hand ligt gelet op de noodzakelijke nauwe samenwerking binnen het internationale concern van TC Group, waarvan TCN onderdeel uitmaakt. TCN heeft onverplicht advies gevraagd over invoering van het verzwakte structuurregime en de ondernemingsraad heeft in zijn advies onredelijke voorwaarden gesteld aan de toepassing daarvan. TCN heeft uitdrukkelijk enkel advies gevraagd over de toepassing van het verzwakte structuur regime en niet ook over de te benoemen commissarissen. Het vertrek van [C] als commissaris per 1 maart 2016 was toeval en het stond TC West als aandeelhouder van TCN vrij om vóór 8 maart 2016 (dus voorafgaand aan het toepasselijk worden van het (verzwakt) structuurregime) drie nieuwe commissarissen te benoemen. Het is binnen een concern toegestaan en gebruikelijk om commissarissen te benoemen die in dienst zijn van het concern. Voor zover het verzoek ertoe strekt TCN te verplichten de gevolgen van het besluit ongedaan te maken is het onuitvoerbaar; TCN is met ingang van 8 maart 2016 verplicht het (verzwakt) structuurregime toe te passen en TCN kan het besluit van 4 maart 2016 van haar aandeelhouder tot benoeming van de drie commissarissen niet ongedaan maken, aldus steeds TCN.

De Ondernemingskamer oordeelt als volgt.

De Ondernemingskamer stelt voorop dat, zoals TCN zelf ook ter zitting heeft erkend, de ondernemingsraad bevoegd is het onderhavige beroep in te stellen, reeds omdat TCN zonder voorbehoud advies heeft gevraagd aan de ondernemingsraad. Bovendien is het besluit gelet op de inhoud en strekking daarvan (zie hieronder in 3.6 en 3.7) adviesplichtig op de voet van artikel 25 lid 1 sub e WOR.

TCN heeft zich – op zichzelf terecht – op het standpunt gesteld dat de voorwaarden die de ondernemingsraad in zijn advies aan zijn instemming met het besluit heeft verbonden, inhouden dat aan de ondernemingsraad bovenwettelijke bevoegdheden worden toegekend en dat zij niet gehouden is die voorwaarden te accepteren. De ondernemingsraad heeft evenwel aan zijn beroep tegen het Besluit niet ten grondslag gelegd dat het Besluit ten onrechte niet aan die voorwaarden tegemoet komt. Het beroep van de ondernemingsraad berust evenmin op de stelling dat TCN niet in redelijkheid heeft kunnen besluiten tot toepassing van het verzwakt structuurregime in plaats van het volledig structuurregime.

De Ondernemingskamer constateert dat TCN in de adviesaanvraag heeft benadrukt dat het advies “enkel gevraagd wordt met betrekking tot toepassing van het verzwakte regime” en dat TCN in de adviesaanvraag niet uiteen heeft gezet op welke wijze zij concreet toepassing zal geven aan die wettelijke regeling. In het bijzonder bevat de adviesaanvraag geen informatie met betrekking tot de beoogde omvang en samenstelling van de raad van commissarissen en de (on)afhankelijkheid van de te benoemen commissarissen. De op 2 februari 2016 aan de ondernemingsraad toegezonden concept-statuten houden ter zake slechts in dat de raad van commissarissen bestaat uit tenminste drie leden (artikel 14.2). Het stond de ondernemingsraad vrij om in zijn advies het door hem gehechte belang aan onafhankelijke commissarissen aan de orde te stellen. De ondernemingsraad heeft dat in het bijzonder gedaan in de vorm van de in het advies geformuleerde voorwaarden 1 en 2. De op 11 februari 2016 (daags na het uitbrengen van het advies van de ondernemingsraad) aan de ondernemingsraad toegezonden concept profielschets voor de raad van commissarissen (als bedoeld in artikel 2:268 lid 3 BW) houdt met betrekking tot de onafhankelijkheid van de leden van de raad van commissarissen niet meer in dan dat commissarissen dienen te beschikken over het vermogen “to operate independently and critically vis-à-vis the other members and the Managing Board Members”.

TCN is op dat aspect (de (on)afhankelijkheid van de commissarissen) ingegaan, zowel tijdens de bespreking op 12 februari 2016 als in het besluit van 18 februari 2016. Zowel in die bespreking als in het Besluit heeft TCN duidelijk gemaakt dat alle commissarissen werknemers zullen zijn van TC Group en dat de commissarissen geen vergoeding zullen ontvangen naast hun bezoldiging door TC Group. Daaruit blijkt dat deze keuze een onderdeel is van het (voorgenomen) besluit. Dit blijkt ook uit het feit dat het Besluit uitdrukkelijk inhoudt dat TCN de door de ondernemingsraad verlangde onafhankelijkheid van commissarissen “niet wenselijk” acht en dat “het profiel van de raad van commissarissen tevens dient in te houden, dat elk van de commissarissen binnen Group werkzaam dient te zijn” (zie 2.9). Zoals hierna zal blijken is de beslissing om slechts TC Group functionarissen te benoemen tot commissaris een zo fundamentele keuze bij toepassing van het (verzwakt) structuurregime, dat die keuze valt onder de reikwijdte van het adviesrecht van de ondernemingsraad. Aan dat adviesrecht kan geen afbreuk worden gedaan door die keuze op te nemen in de profielschets, ten aanzien waarvan de artikel 2:268 lid 3 BW slechts bepaald dat de raad van commissarissen de profielschets met de ondernemingsraad bespreekt.

De klacht van de ondernemingsraad dat het besluit, in het bijzonder voor zover het besluit inhoudt dat “elk van de commissarissen binnen de Group werkzaam dient te zijn”, ontoereikend is gemotiveerd slaagt. Gelet op doel en strekking van het verzwakt regime en de wettelijke en statutaire taak van de raad van commissarissen, geldt als uitgangspunt dat de commissarissen hun werkzaamheden verrichten zonder last of ruggenspraak en zonder enig bijzonder belang te vertegenwoordigen en dat de raad van commissarissen het vertrouwen behoort te hebben van alle bij de vennootschap en haar onderneming betrokkenen (Kamerstukken II, 28 179, nr. 3, p. 33). Daartoe dient de raad van commissarissen zodanig te zijn samengesteld dat deze in voldoende mate onafhankelijk is ten opzichte van alle bij de vennootschap en met haar verbonden onderneming betrokken belangen, daaronder begrepen het belang van de moedervennootschap als aandeelhoudster (vgl. OK 2 februari 1989, ECLI:NL:GHAMS:1989:AB7885 (Kodak) en OK 13 maart 2003, ECLI:NL:GHAMS:2003:AF5761 (Corus)). Zonder nadere toelichting is niet aannemelijk dat daaraan wordt voldaan indien de raad van commissarissen enkel bestaat uit personen in dienst van TC Group. De door TCN gegeven toelichting komt erop neer dat het belang van TCN steeds samenvalt met het belang van TC Group. Die opvatting is in zijn algemeenheid niet juist. De raad van commissarissen zal telkens moeten beoordelen in hoeverre de belangen van TCN parallel lopen met de belangen van Group/het concern en dient de vrijheid te hebben die afweging zelfstandig te maken, ook al wordt het belang van TCN vanzelfsprekend mede bepaald door het concernbelang. Het belang van voldoende onafhankelijkheid van de raad van commissarissen klemt te meer gelet op de bestuursbesluiten van TCN die onder het (verzwakte) structuurregime wettelijk (artikel 2:274 lid 1 BW en statutair (artikelen 19 en 20 van de op 8 maart 2016 gewijzigde statuten van TCN) aan goedkeuring door de RvC zijn onderworpen, zoals het aangaan of verbreken van duurzame samenwerking van TCN met een andere rechtspersoon, het opnemen van geldleningen en het vestigen en opheffen van bijkantoren, reisbureaus en agentschappen en het in dienst nemen van werknemers met een jaarsalaris boven een jaarlijks door raad van commissarissen vast te stellen bedrag.

Het besluit dat voor benoeming als commissaris slechts in aanmerking komen personen in dienst van TC Group behelst voorts een wezenlijke beperking van het wettelijk recht van aanbeveling van de ondernemingsraad (als geregeld in de leden 5 en 6 van artikel 2:268 BW). TCN heeft nagelaten ook deze beperking in het besluit te voorzien van een toereikende toelichting. Die toelichting was temeer vereist omdat artikel 2:268 lid 4 BW inhoudt dat, onverminderd het bepaalde in artikel 2:270 BW, de statuten de kring van als commissaris benoembare personen niet kunnen beperken en omdat uit de parlementaire geschiedenis blijkt dat de profielschets als bedoeld in artikel 2:268 lid 3 BW de uitoefening van de rechten van de ondernemingsraad niet feitelijk onmogelijk mag maken door een te nauwe omschrijving van de kring van kandidaten (vgl. Kamerstukken II, 28 179, nr. 5 (nota naar aanleiding van het verslag), p. 40).

Het besluit (zie onderdeel 8, geciteerd in 2.9) omvat het voornemen om voorafgaand aan de introductie van het verzwakt regime drie commissarissen te benoemen voor een periode van vier jaar. De stelling van TCN dat de benoeming van drie commissarissen op 4 maart 2016, vlak vóór de ingangsdatum van het verzwakt structuurregime toeval is en los moet worden gezien van de toepassing van het verzwakt regime, is ongeloofwaardig; in de door [C] en [A] opgestelde verslagen van het gesprek van 12 februari 2006 met de ondernemingsraad staat dat drie commissarissen worden benoemd “due to (current) legal obligations”, waarmee evident gedoeld wordt op de wettelijk verplichte toepassing van het (verzwakt) structuurregime per 8 maart 2016. De benoeming van de drie commissarissen bij besluit van 4 maart 2016 (zie 2.10) moet daarom worden aangemerkt als strekkende tot uitvoering van het besluit van 18 februari 2016. Niet alleen heeft TCN daarmee de wettelijke opschortingstermijn van een maand (artikel 26 lid 6 WOR) genegeerd, maar ook het wettelijk aanbevelingsrecht van de ondernemingsraad (artikel 2:268 leden 5 en 6 BW) feitelijk gefrustreerd. Daarbij is van belang dat de ondernemingsraad op grond van de slotzin van de adviesaanvraag (zie 2.3) er op mocht vertrouwen dat hij, overeenkomstig zijn wettelijk aanbevelingsrecht, in de gelegenheid zou worden gesteld personen aan te bevelen om als commissaris te worden voorgedragen en dat tenminste voor één van de drie te benoemen commissarissen de door de ondernemingsraad aanbevolen persoon op de voordracht zou worden geplaatst, tenzij de raad van commissarissen daartegen bezwaar zou hebben op de in de wet (limitatief) genoemde gronden.

Anders dan TCN meent, doet de omstandigheid dat de commissarissen zijn benoemd door de aandeelhouder van TCN aan het bovenstaande niet af omdat die benoeming een besluit is van de algemene vergadering van aandeelhouders als orgaan van TCN, waardoor het een besluit van TCN is. De omstandigheid dat de hierna te noemen verplichting tot ongedaan making voor zover het de benoeming van de commissarissen betreft dienovereenkomstig op de algemene vergadering van aandeelhouders als orgaan van TCN rust, betekent dat de aan TCN op te leggen verplichting tot ongedaan making niet onuitvoerbaar is.

De conclusie is dat TCN niet in redelijkheid het besluit van 18 februari 2016 heeft kunnen nemen. Als voorziening zal aan TCN worden opgelegd om het besluit in te trekken en de gevolgen van het besluit ongedaan te maken, met uitzondering van de statutenwijziging. Ongedaan making van de statutenwijziging zou er immers toe leiden dat TCN niet voldoet aan haar wettelijke verplichting tot toepassing van het structuurregime, terwijl de gewijzigde statuten geen bepalingen bevatten die strijdig zijn met de gegrond bevonden bezwaren van de ondernemingsraad. Tot de ongedaan te maken gevolgen behoort wel de benoeming op 4 maart 2016 van de drie commissarissen. TCN zal vervolgens, voortbouwend op de adviesaanvraag van 26 januari 2016 en in het licht van het advies van de ondernemingsraad, een nieuw besluit moeten nemen, in het bijzonder met betrekking tot de vraag hoe de raad van commissarissen kan worden samengesteld op een wijze die strookt met de aard en strekking van het (verzwakt) structuurregime en met de wettelijke en statutaire taak van de raad van commissarissen, een en ander in het bijzonder met het oog op de (on)afhankelijkheid van de leden van de raad van commissarissen. Nadat een nieuw besluit is genomen over de wijze waarop toepassing zal worden gegeven aan het (verzwakt) structuurregime kan, ter uitvoering daarvan, een nieuw besluit tot benoeming van commissarissen worden genomen waarbij het wettelijk aanbevelingsrecht van de ondernemingsraad in acht genomen dient te worden.